Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) to nie tylko zestaw przepisów, które widnieją na ścianach zakładów pracy. To realne mechanizmy ochrony życia i zdrowia, których zlekceważenie może prowadzić do tragicznych skutków — zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Ale co się właściwie dzieje, gdy to pracownik narusza te zasady? Czy grożą mu tylko słowne upomnienia, czy może coś znacznie poważniejszego? Z tego artykułu dokładnie dowiesz się, jakie są konsekwencje naruszenia zasad BHP przez pracownika.
Spis treści
Jakie są konsekwencje naruszenia zasad BHP przez pracownika?
Wbrew obiegowym opiniom, naruszenie przepisów BHP przez pracownika nie jest traktowane przez prawo łagodnie. To nie jest kwestia „widzi mi się” pracodawcy, ale ściśle uregulowane konsekwencje wynikające z Kodeksu pracy, a nawet z Kodeksu karnego.
W pierwszej kolejności należy jasno powiedzieć: każdy pracownik ma obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z art. 211 Kodeksu pracy. Pracownik, który świadomie lub nieumyślnie narusza te przepisy, może ponieść odpowiedzialność w trzech zasadniczych wymiarach:
- Odpowiedzialność porządkowa
- Odpowiedzialność materialna
- Odpowiedzialność karna lub wykroczeniowa
Odpowiedzialność porządkowa – nie tylko nagana
Najłagodniejszą, ale wcale niebanalną konsekwencją jest odpowiedzialność porządkowa. Zgodnie z art. 108 Kodeksu pracy, pracodawca może ukarać pracownika za naruszenie BHP:
- upomnieniem,
- naganą,
- a nawet karą pieniężną – jeśli naruszenie spowodowało zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.
Kara pieniężna może wynosić do jednej jednodniowej pensji. Czy to dużo? Cóż, zależy od punktu widzenia — dla wielu pracowników to może być solidny zastrzyk gotówki, który właśnie przepadł przez jeden lekkomyślny błąd.
Odpowiedzialność materialna – kiedy trzeba zapłacić za szkody
Jeśli naruszenie zasad BHP skutkuje szkodą w mieniu pracodawcy, wchodzi w grę odpowiedzialność materialna. Na podstawie art. 114–122 Kodeksu pracy, pracownik może być zobowiązany do pokrycia strat. W typowym przypadku (gdy szkoda nie powstała z winy umyślnej) maksymalna kwota odszkodowania nie może przekroczyć trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Ale uwaga – jeśli pracownik celowo naruszył zasady BHP, a jego działania doprowadziły do szkody, może odpowiadać w pełnej wysokości szkody.
Odpowiedzialność karna lub wykroczeniowa – konsekwencje prawne, których nie da się zignorować
To najbardziej dotkliwy aspekt. W skrajnych przypadkach — szczególnie jeśli naruszenie BHP prowadzi do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci – pracownik może odpowiadać karnie.
Zgodnie z art. 220 Kodeksu karnego:
„Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia obowiązku opieki nad pracownikiem i naraża go przez to na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
W przypadku umyślnego działania kara może wynosić nawet do 5 lat pozbawienia wolności. I choć przepis ten najczęściej dotyczy pracodawcy lub przełożonych, nie oznacza to, że pracownik nie poniesie odpowiedzialności, szczególnie jeżeli działał rażąco nieostrożnie.
Jakie są konsekwencje naruszenia zasad BHP przez pracownika w świetle prawa pracy?
Zastanówmy się nad praktyką – co faktycznie może się wydarzyć? Oto realistyczne scenariusze:
- Pracownik nie założył kasku na budowie → spadł mu na głowę fragment rusztowania → doznał urazu → jego ZUS może odmówić wypłaty 100% odszkodowania za wypadek przy pracy (zgodnie z art. 21 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy).
- Pracownik palił papierosy w pobliżu łatwopalnych materiałów → doszło do pożaru → straty materialne → pełna odpowiedzialność finansowa.
- Pracownik zignorował konieczność przeszkolenia BHP przed objęciem nowego stanowiska → dopuścił się błędu → zagrożenie życia innych pracowników → zwolnienie dyscyplinarne (art. 52 §1 pkt 1 Kodeksu pracy).
Tak, dobrze przeczytałeś – zwolnienie dyscyplinarne. To jedna z najpoważniejszych konsekwencji naruszenia zasad BHP przez pracownika i pozostawia ślad w świadectwie pracy.
Podsumowanie – BHP to nie wybór, to obowiązek
Nie wolno traktować przepisów BHP jak zbioru „rekomendacji”, które można interpretować wedle uznania. To prawnie wiążące reguły, których naruszenie może skutkować utratą pracy, odpowiedzialnością finansową, a nawet odpowiedzialnością karną.
Dlatego apeluję do wszystkich pracowników: nie lekceważcie BHP. To nie tylko obowiązek wobec pracodawcy, ale przede wszystkim wobec siebie i swoich bliskich. Życie i zdrowie nie mają ceny – a często właśnie one są stawką w tej grze.
